Útlát av vakstrarhúsgassi

Dagført: 28. august 2024

Deil

Hagtøl

Deil

Sambært veðurlagssáttmálanum hjá ST, sum Føroyar hava tikið undir við, skulu øll limalond á hvørjum ári gera uppgerð og boða frá útláti av vakstrarhúsgassi til altjóða veðurlags-nevndina hjá ST, Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC

Umhvørvisstovan ger uppgerð yvir útlátið av vakstrarhúsgassi. Í seinastu frágreiðingini verður tikið saman um uppgerðina tíðarskeiðið 1990-2023. Tølini í hesi frágreiðing verða fráboðað ST í apríl 2025.

Samlaða útlátið – høvuðstølini

Seinasta uppgerðin vísir, at samlaða føroyska útlátið av ymiskum sløgum av vakstrarhús­gassi í 2023 var á leið 974 mió. tons. At kalla alt var koltvíilta (CO₂). Hini vakstrar­hús­gassini eru metan (CH₄), láturgass (N₂O) og F-gassini hydroflourocarbon (HFC) og svávulhexaflourid (SF₆). Roknað í CO₂ eindum, var samlaða føroyska útlátið av vakstrarhúsgassi í 2023 1,15 mió. tons av CO2 eindum.

Á myndini niðanfyri sæst yvirskipaða gongdin í samlaða útlátinum av vakstrarhúsgassi, við og uttan útlendsk fiskiskip. Tað sæst, at í báðum førum var samlaða útlátið rættiliga støðugt frá 2001 til 2016. Frá 2016 og fram til 2021 vaks útlátið á hvørjum ári. Í 2022 minkaði útlátið fyri fyrstu ferð í meira enn tíggju ár . Í 2023 fór útlátið eitt sindur uppaftur, frá 1,12 mió. tons í 2022 til 1,15 mió. tons av CO₂ eindum. Hetta svarar til ein vøkstur á 2,5 %. Um útlendsk fiskiskip ikki verða tald við er vøksturin 5,3 %.

Keldur og brúkarar

Í Føroyum eru fýra høvuðskeldur til útlát av vakstrarhúsgassi:

• Orka (brenning av olju o.ø.)
• Nýtsla av F-gassi o.ø.
• Landbúnaður
• Lendisnýtsla (LULUCF-uppgerð)
• Burturkast

Av samlaða útlátinum stava 83 % frá brenning av olju og burturkasti, 7 % frá landbúnaði, 6 % frá nýtslu av F-gassi og øðrum ídnaðargassi og 1 % frá burturkasti. Sí mynd niðanfyri.

Myndin niðanfyri vísir gongdina í samlaða útlátinum og útlátið frá teimum fimm høvuðskeldunum: Orka (nýtsla av brennievni), F-gass, Landbúnaður, Lendisnýtsla og Burturkast í tíðarskeiðinum 1990-2023.

Fyrst í 90 árunum var samlaða útlátið knøpp 800 túsund tons av CO₂ eindum um árið. Búskaparkreppan í 90’unum elvdi til eitt munandi fall í útlátinum, niður á góð 600 túsund tons, men sum so líðandi øktist aftur, soleiðis, at samlaða útlátið frá 2001 til 2016 var mest sum støðugt áleið 900 túsund tons av CO₂ eindum um árið.

Í 2017 øktist útlátið ógvusliga við 18 % og helt vøksturin áfram til 2021. Økt oljunýtsla, men eisini ein øking í útlátinum av F-gassi, vóru høvuðsorsøkirnar til vøksturin árini 2017-2021.

Sum myndin týðiliga vísir, vendi gongdin í 2022, tá samlaða útlátið minkaði heili 14 % í mun til 2021. Hetta serliga orsakað av minni oljunýtslu hjá fiskiskipum og húsarhaldum, og at meira vindorka var á elnetinum í 2022. Í 2023 øktist útlátið aftur 2,5 %.