F-gass
Tá talan er um nýtslu av F-gassi er ikki talan er um útlát, sum stavar frá brenning av olju, men um útlát av serliga sterkum vakstrarhúsgassi, sum verða brúkt til køling og onnur endamál í ídnaðinum.
Góð 6 % av samlaða útlátinum av vakstrarhúsgassi í 2023 stava frá nýtslu av F-gassi. Nærum 99 % av F-gassinum, sum verða brúkt í Føroyum, er HFC-gass, sum serliga verða brúkt í køliskipanum, men eisini í hitapumpum og luftskiftisskipanum. Tann størsta nýtslan er til køliskipanir umborð á skipum. Nógvar smærri køliskipanir á landi brúka eisini HFC-gass. Tess meira skipanirnar leka, størri verður útlátið. Umleið 1 % av samlaðu nýtsluni av F-gassi (í CO2 eindum) er nýtsla av SF6-gassi, sum verður brúkt í elútgerð hjá SEV. Sí mynd niðanfyri.
Nýtslan av HFC tók seg upp mitt í 90’árunum, tá hesi kølievni vórðu tikin í nýtslu í staðin fyri ozonoyðandi HCFC-kølievnini. Vøksturin í útlátinum seinnu árini kemst av øktum innflutningi av HFC-507a (blandingur av HFC143a og HFC-125), sum verður brúkt í køliskipanum umborð á fiskiskipum ístaðin fyri ozonoyðandi evnið HCFC-22, sum ikki er loyvt at innflyta longur.
Hóast F-gass verða brúkt í afturlatnum skipanum, gera lekar og óhapp, t.d. undir áfylling, at nakað av gassinum fer út í umhvørvið. Útrokningar vísa, at í 2023 lóku á leið 19 tons av HFC-gassi og 19 kg av SF6-gassi út í umhvørvið, sum svara til ávikavist 71 túsund og 454 tons av CO2 eindum. Tað eru hesir útroknaður lekarnir – tað aktuella útlátið – sum vera tiknir við í samlaða útlátið.
Myndin niðanfyri vísir hvussu útlátið av HFC-gassi er broytt frá 1990-2023 (í tonsum av CO2 eindum).
